قلعه‌ی اسفندیارخان در فرخ شهر(قهفرخ) در ده کیلومتری شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. این قلعه داراي حياطي مركزي و حوض مستطيل شكل بزرگي است كه چهار طرف حياط فضاهاي نشيمني، سه‌دري، نُه‌دري، پنج‌دري و شاه‌نشين قرار گرفته‌اند. این قلعه متعلق به اسفندیار خان صمصام فرزند ارشد حسین قلی خان ایلخانی است. لازم به ذکر است حسین قلی خان پدر نجف‌قلی‌خان صمصام صدراعظم ایران، علی قلی خان سردار اسعد(دوم) و سردار بی بی مریم است. سردار بی بی مریم مادر شهید شیرعلی مردان خان بختیاری است که قهرمان مبارزه با رضاشاه و استعمار در زمان خود بود. از همین قلعه بود که نبرد بختیاری با رضاشاه موسوم به جنگ سفیددشت شکل گرفت.
اين قلعه در شهرستان لردگان قرار دارد و به وسیله‌ی يكي از بزرگان محلي در اواخر دوره قاجار در روستاي دشت پاگرد در دشت سرسبز و حاصل خيز فلارد در فراز تپه‌اي باستاني ساخته شده است. اين بنا شامل عمارتي برون‌گرا و دو طبقه بارو و ايوان ستون‌دار آجري و زير زمين و بناهای جانبي است كه با مصالح آجر و خشت احداث و با تزیيناتي همچون آجركاري مزّين شده است.
قلعه‌ی دهناش در روستای دهناش در بخش بازفت از توابع شهرستان کوهرنگ قرار دارد. این قلعه‌ی تاریخی از جمله قلعه‌هاي سالم و بازمانده‌ی كوهستاني استان چهار محال و بختياري است كه در اواخر دوره قاجار به وسیله‌ی «آمحمد» كلانتر ايل موري ساخته شد. از اين بناي زيبا امروز تنها سردر سنگي، اطاق پنج دري و بخشي از ابنيه جانبي آن سالم مانده است.
اين كاخ قلعه‌ی با شکوه و زیبا، در فاصله‌ی 42 كيلومتري شهركرد و در مركز شهر جونقان، در شهرستان فارسان(منطقه‌ی میزدج) قرار دارد. قلعه‌ای که سكونتگاه تابستاني حاج علي قلي خان بختياري -سرداراسعد دوم - بوده است . در فتح تهران و انقلاب مردمی مشروطه خواهی ملت ایران، نقشه و طرح انقلاب به وسیله‌ی بختياري‌ها و به رهبري سردار اسعد بختياري در اين قلعه پايه‌گذاري شده است. قدمت این بنا به بيش از يك‌صدسال مي‌رسد و با الهام از معماري ایرانی و جلوه‌هایی از معماری غربي، در دو طبقه احداث گرديده و هنرهاي متعددی چون: آجركاري، حجاري، چوب، گچ‌بري،آیينه كاري و نقاشي در آن نمایان است .اين مجموعه كاخ شامل سردر ورودي ، حوض‌ها، بناهای جانبي و باغي بسیار زیبا و مصفا و كوشك دو طبقه بوده است، ولي متأسفانه تنها بخشي از سردر و كوشك آن باقي مانده است.
اين قلعه به وسیله‌ی نجف‌قلي‌خان ملقب به صمصام‌السلطنه صدر اعظم ايران در دوره‌ی مشروطه ساخته شد. این کاخ قلعه‌ی باشکوه در شلمزار(مرکز شهرستان کیار) و در فاصله ی 40 کيلومتري شهرکرد واقع شده است. بنای قلعه داراي ايوان و پيشخوان ستون دار سنگي است، مساحتش حدود هزار متر مربع است. شكل بنا مستطيل بوده و در دو طبقه ساخته شده است، طبقه اول داراي چندين اتاق با پوشش طاق و تويزه و با خشت خام ساخته شده است و بسيار محكم و استوار باقي مانده است. جلو اين اتاق را ايواني با ستون‌هاي سنگي در بر گرفته است كه با نقوش حجاري‌شده گياهي تزیین شده است. طبقه‌ی دوم كه ايواني ستون‌دار مشابه طبقه همكف داشته است خراب شده و آثار زيادي از آن باقي نمانده است.
اين قلعه در حوالي كوه جهان بين و بر فراز روستاي تک قرار دارد. مساحت محدوده آن 7000 متر مربع بوده و ستون هاي آن به صورت منشوري بنا شده اند. در حياط اين قلعه سه حوض سنگي و كاشي شده وجود دارد. روستای قلعه تک در بخش مرکزی شهرستان کیار و در دهستان کیار غربی واقع شده است .
قلعه‌ی سورک در 40 کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد و در روستای سورک از توابع شهرستان کیار قرار دارد. قلعه سورك را نصیرخان ملقب به «سردار جنگ » حدود 90 سال پیش يعني در اواخر دوره‌ی قاجار با معماری جالب و درون‌گرا بنا كرده است. بنای قلعه شامل ساختمان اصلی با دو طبقه زیرزمین و همکف، بناهای جانبی شمال و جنوب آن، ورودی و هشتی در جبهه جنوب‌غربي و حمام کوچکی در جبهه شمال‌شرقي است. مصالح آن از خشت و نمای آن آجری است. این اثر ۲۲ تیر ۱۳۷۶با شماره ۱۸۹۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. حوض حجاري شده ترنج شكل، ستون‌هاي حجاري‌شده، در‌هاي چوبي و گچ‌بري‌هايي با نقوش گياهي تزیينات اين بنا را تشكيل مي‌دهد. روستای سورک با وجود بارگاه شریف امامزاده عبداله از نوادگان حضرت ابوالفضل عباس(ع) علمدار کربلا و همین قلعه در منطقه مورد توجه عام و خاص است.
کلیه حقوق برای وب سایت بنیاد ایران شناسی محفوظ است. ©١٣٩5
نشانی: تهران، خیابان شیخ بهایی جنوبی، خیابان ایران شناسی، شهرک والفجر
طراحی و اجرا: اداره رایانه و فناوری اطلاعات